Koło Naukowe Bezpieczeństwa Narodowego UJD

Napisz do nas

www.bezpieczenstwo@knbn-ujd.pl

Fot: Zdjęcie ilustracyjne /Shutterstock

♦ Wojna na Ukrainie przyniosła wiele zmian w zakresie globalnego ładu i bezpieczeństwa energetycznego krajów zachodnich. Obecnie na Rosję nałożonych zostało łącznie 8 pakietów sankcji przez ponad 30 państw. W szczególności dotykają one sektora energetycznego, jednak czy skutecznie ? Sankcje określane są jako pokojowe działanie, będące jednocześnie karą za naruszenie prawa, tak jak zrobiła to Federacja Rosyjska dokonując inwazji na Ukrainę. W związku z powyższym rosyjska gospodarka jest znacznie osłabiona. Nakładane sankcje przez liczne państwa miały doprowadzić do zmian politycznych, jednakże ich efekt bywa dyskusyjny.

Jak podają źródła, sankcje nałożone na Moskwę podbiły ogólne dochody firm naftowych. Wyższe dochody odnotowały zarówno firmy amerykańskie (ExxonMobil, Chevron) jak i brytyjski Shell[1]. Jest to następstwo podwyższenia ceny ropy naftowej, która obecnie waha się w granicach 85$ za baryłkę[2]. Firma Shell częściowo zaopatrywała się od rosyjskich dostawców, jednakże polityka brytyjskiego rządu jest mocno skierowana przeciw Rosji. W związku z tym Wielka Brytania zamierza zwiększyć własne wydobycie, aby móc całkowicie odciąć się od Rosji. Obecnie wiele państw rozważa podjęcie podobnych działań mających na celu uniezależnienie się od surowców z Federacji Rosyjskiej..

Zdj. 1 Sankcje na dostawy energii

Źródło: Cire.pl, https://www.cire.pl/artykuly/serwis-informacyjny-cire-24/sektor-energetyczny-wylaczony-z-sankcji-wobec-rosji- [dostęp: 26.11.2022].

 ♦ Sankcję na ropę miały w założeniu ograniczyć dochody generowane przez główne źródło wpływów rosyjskiego budżetu, jakim jest energetyka, jednak aktualnie Rosja wciąż zarabia ogromne pieniądze na sprzedaży paliw kopalnych. Jest to spowodowane silnymi zależnościami krajów europejskich, w tym Polski, od rosyjskich surowców i rosnącymi cenami energii. Długoterminowe umowy i silne, wieloletnie kształtowanie uzależnienia od dostaw ze wschodu są głównymi przyczynami tego, że Kreml jeszcze długo będzie rozdawać karty i straszyć zakręceniem przysłowiowego kurka. Jak pokazuje przypadek Niemiec, trudno jest o skuteczność sankcji, jeżeli 55% gazu ziemnego, 50% węgla kamiennego i 35% ropy naftowej importowanych jest z Rosji[3]. W takiej sytuacji sankcje stanowią broń obosieczną, która w przypadku braku alternatyw bardziej może uderzyć w kupującego niż w dostawcę. Niektóre z państw twierdzą, że nałożone dotychczas sankcje oraz kolejne planowane mogą niezwykle zaszkodzić interesom wielu państw Europy. Nie każde państwo posiada możliwość całkowite odstąpienia od rosyjskich dostaw, poprzez zwiększenia własnego wydobycia, czy szukania nowego eksportera surowców energetycznych.

Zdj. 1 Sankcje wobec Rosji

Źródło: Gazetaprawna.pl https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/swiat/artykuly/8409381,dania-poprzemy-najostrzejsze-sankcje-wobec-rosji-surowce-energetyczne.html [dostęp: 26.11.2022].

 ♦ Sankcje są z pewnością skuteczną metodą wywierania wpływu na gospodarkę, w szczególności Rosji ze względu na konstrukcję jej budżetu, jednak jak pokazuje przypadek sektora surowców energetycznych, nie działają one ze skutkiem natychmiastowym. Aktualnie obserwujemy trend uniezależniania się państw zachodnich od rosyjskiej energii. Finalnie tego efekt będzie wręcz druzgocący dla Rosji i jej budżetu, ponieważ brak rynku zbytu, wahające się ceny ropy naftowej i szalejąca inflacja w kraju prowadzi do katastrofy gospodarczej, podobnie jak w Wenezueli. Jeśli Rosja nie zmieni struktury swojego budżetu, to podobny scenariusz w dłuższej perspektywie jest więcej niż prawdopodobny. Jednak w ciągu kilku najbliższych miesięcy sankcje najprawdopodobniej nie przyniosą tak wymiernych skutków ze względu na zbytnie uzależnienie krajów zachodnich od rosyjskiej energii. Do UE trafia 61% rosyjskiego eksportu gazu ziemnego i ropy naftowej, co w rezultacie powoduje, że wiele gospodarek nie może funkcjonować bez energii ze wschodu[4]. Z kolei zbudowanie odpowiedniej infrastruktury dla importu ze źródeł alternatywnych (np. Norwegia, czy USA w przypadku Polski), takiej jak gazociągi, czy terminale przeładunkowe w portach, trwa często wiele lat. Kreuje to wysokie ryzyko niestabilności energetycznej dla krajów uzależnionych.

Nie bez znaczenia pozostają również inne rynki zbytu dla rosyjskich surowców. Pozostałe 39% rosyjskiego eksportu trafia w inne rejony świata, w szczególności do Azji. Chiny i Indie importują duże ilości paliw kopalnych z Rosji, które są tańszą alternatywą dla energii Amerykańskiej. Jest to ogromny rynek zbytu dla Rosji, który wydaje się być dość stabilny ze względu na stosunkowo przyjazną politykę Chin wobec naszych wschodnich sąsiadów. W przypadku ograniczenia eksportu paliw kopalnych do Europy, Rosja posiada alternatywne kierunki handlu, co przy rosnących cenach ropy naftowej nie naraża jej na duże straty. Taka sytuacja w mojej ocenie obniża skuteczność sankcji nałożonych na Rosję przez zachód[5].

Zdj. 2 Prezydent Rosji Władimir Putin oraz premier Indii Narendra Modi

Źródło: Money.pl, https://www.money.pl/gielda/import-rosyjskiej-ropy-do-indii-wzrosl-pieciokrotnie-wciaz-karmia-putina-6821942498716480a.html [dostęp: 26.11.2022].

Z przeprowadzonej analizy wynika, iż sankcje nałożone na Rosję, w obecnej sytuacji nie są tak skuteczne, jak mogłoby się wydawać. Rosnące ceny ropy, uzależnienie zachodu od rosyjskiej energii i alternatywne rynki zbytu stanowią przeszkodę dla skutecznego oddziaływania obostrzeń na rosyjską gospodarkę. Rosjanie obeszli sankcję, dzięki czemu są w stanie wciąż zarabiać duże pieniądze. Dodatkowo dotknęły one znacznie bardziej zwykłej ludności. W perspektywie długoterminowej mogą przynieść jednak zamierzony, negatywny skutek dla Rosji i jednocześnie pozwolić na finalne uniezależnienie krajów zachodnich od Gazpromu. Obecnie działania te nie mają skuteczności, jakiej oczekiwano.

Autor: Monika Podlejska

Przeczytaj także:

KNBN © 2023